Cel i zakres stosowania
Niniejszy artykuł określa minimalne wymagania w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa pracy w pobliżu otworów technologicznych zlokalizowanych w stropach, dachach, ścianach budynków, szybach windowych i innych podobnych miejscach.
Ze względu na ich umiejscowienie oraz niską widoczność – szczególnie w miejscach słabo oświetlonych – otwory technologiczne stanowią jedno z największych zagrożeń na placu budowy. Niezabezpieczone mogą prowadzić do poważnych wypadków, w tym śmiertelnych, poprzez upadek z wysokości.
Efektywna identyfikacja zagrożeń, wdrożenie odpowiednich metod zabezpieczeń i stałe monitorowanie ich skuteczności znacząco zmniejszają ryzyko wypadków.
Rodzaje otworów technologicznych
Wyróżnia się m.in.:
- otwory dachowe: pod świetliki, klapy dymowe, instalacje,
- otwory stropowe: elektryczne, instalacyjne, szybowe, klatki schodowe,
- otwory w ścianach,
- szachty: instalacyjne i windowe,
- studzienki kanalizacyjne.
Sposoby zabezpieczania otworów
Otwory mogą być zabezpieczane przez:
- przykrycie (np. deskami, pokrywami),
- wygrodzenie (np. barierkami, balustradami),
- siatki bezpieczeństwa (np. typu S pod otworami dachowymi).
Każdy otwór, do którego istnieje dostęp dla pracowników lub możliwość wpadnięcia narzędzi/materiałów, musi być obowiązkowo zabezpieczony i oznakowany. W razie potrzeby stosuje się zabezpieczenia podwójne (np. przykrycie + wygrodzenie).

Zasady szczegółowe:
- Pokrywy powinny być wykonane z wytrzymałych materiałów (np. bali, desek), dopasowane do przewidywanych obciążeń, szczelne oraz zabezpieczone przed przesunięciem.
- Pokrywy, po których można chodzić, muszą spełniać wymagania dla podestów roboczych.
- Krawędzie pokryw należy oznaczać żółto-czarnymi pasami lub farbami fluorescencyjnymi.
- Otwory w ścianach na wysokości poniżej 1,1 m od poziomu podestu muszą być zabezpieczone balustradą.
- Szachty windowe i podobne otwory należy zabezpieczyć balustradą ochronną, pomostem roboczym i siatką ochronną.
- Otwory dachowe w blachach trapezowych muszą być zabezpieczone siatkami typu S.
- Zabrania się zabezpieczania otworów taśmami ostrzegawczymi.
- Każdy zabezpieczony otwór musi być oznaczony tablicą BHP, np.: „Uwaga! Otwory w stropie” lub „Uwaga! Szyb windowy”.
Prace związane z montażem i demontażem zabezpieczeń
Są to prace szczególnie niebezpieczne i muszą być odpowiednio zaplanowane i nadzorowane. Zalecenia:
- Opracować ocenę ryzyka zawodowego (ORZ) oraz instrukcję bezpiecznego wykonywania robót (IBWR), uwzględniającą:
- sposób zabezpieczenia pracowników,
- lokalizację punktów kotwiących,
- wymagane kompetencje i zachowania,
- podział zadań i odpowiedzialności.
- Sporządzić „Protokół zabezpieczenia prac szczególnie niebezpiecznych”.
- Prace wykonywać zespołowo (min. 2 osoby), pod stałym nadzorem.
- Do czasu pełnego zabezpieczenia otworu pracownicy muszą stosować indywidualne środki ochrony przed upadkiem z wysokości.
- Po zakończeniu pracy otwór musi być zabezpieczony i oznakowany.
- Pomosty robocze w szybach montować od dołu do góry, demontować w odwrotnej kolejności.
- Prace związane z balustradami i siatkami prowadzić zgodnie z odpowiednimi przepisami bhp.
Prace w sąsiedztwie zabezpieczonych otworów
- Ryzyko upadku z wysokości należy uwzględnić w ORZ i opisać w IBWR.
- Przed rozpoczęciem pracy należy sprawdzić stan zabezpieczeń i oznakowania. W przypadku nieprawidłowości – prace wstrzymać.
- Jeśli zachodzi konieczność czasowego usunięcia zabezpieczeń, wymagane jest:
- uzyskanie zgody przełożonego,
- spełnienie wymagań dla prac szczególnie niebezpiecznych (rozdział wyżej).
- Zakazuje się organizowania stanowisk pracy bezpośrednio przy niezabezpieczonych otworach.
- Podczas pracy w szybach windowych należy stosować podwójne zabezpieczenie: pomost + indywidualny sprzęt chroniący przed upadkiem.
- Punkty kotwiące powinny być zaplanowane wcześniej – zalecane stosowanie traconych zaczepów taśmowych.
- Prace nad otworami dachowymi (np. w patio) muszą być dodatkowo zabezpieczone siatkami ochronnymi typu S.
- Prace w studzienkach kanalizacyjnych wymagają wygrodzenia strefy niebezpiecznej i muszą być prowadzone zgodnie z przepisami dotyczącymi Robót w kanałach, studniach i studzienkach.
FAQ – zabezpieczenia otworów technologicznych
1. Czym są otwory technologiczne?
Otwory technologiczne to wszystkie otwory powstałe w konstrukcji budynku, takie jak otwory w stropach, dachach, ścianach, szybach windowych, szachtach instalacyjnych oraz studzienkach kanalizacyjnych, które mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi pracujących w ich sąsiedztwie.
2. Dlaczego otwory technologiczne stanowią zagrożenie?
Ze względu na swoje umiejscowienie i często słabą widoczność (np. brak oświetlenia, brak kontrastowego oznakowania) otwory technologiczne są jednymi z najbardziej niebezpiecznych miejsc na placu budowy. Główne zagrożenie to ryzyko upadku z wysokości, które może skutkować ciężkimi obrażeniami lub śmiercią.
3. Jakie są obowiązkowe metody zabezpieczania otworów?
Otwory należy zabezpieczyć co najmniej jednym z poniższych sposobów:
- przykrycie (np. deskami, pokrywami),
- wygrodzenie (np. balustradami),
- zastosowanie siatek bezpieczeństwa (np. typu S).
W niektórych przypadkach należy stosować zabezpieczenia podwójne, np. przykrycie + wygrodzenie.
4. Czy taśmy ostrzegawcze mogą być używane do zabezpieczania otworów?
Nie. Zgodnie ze standardem, kategorycznie zabrania się zabezpieczania otworów przy pomocy taśm (w tym ostrzegawczych). Nie zapewniają one żadnej ochrony fizycznej przed upadkiem.
5. Jak powinny wyglądać pokrywy otworów?
Pokrywy:
- muszą być szczelne i dopasowane do rozmiaru otworu,
- wykonane z materiałów wytrzymałych na przewidywane obciążenia (np. z bali lub grubych desek),
- zabezpieczone przed przesunięciem,
- oznaczone żółto-czarnymi pasami lub farbami fluorescencyjnymi.
6. Jakie oznakowanie należy stosować przy otworach?
Każdy otwór musi być oznaczony tablicą BHP informującą o zagrożeniu, np.:
- „Uwaga! Otwór w stropie”,
- „Uwaga! Szyb windowy”.
7. Jak należy zabezpieczać szyby windowe?
W szybach windowych należy zastosować:
- balustrady ochronne,
- szczelne pomosty robocze (na każdej kondygnacji),
- siatki ochronne przy otworach w ścianach.
8. Kto może wykonywać montaż i demontaż zabezpieczeń?
Tylko wykwalifikowane zespoły (minimum dwuosobowe) pod bezpośrednim nadzorem. Prace te są uznane za szczególnie niebezpieczne i muszą być zaplanowane w dokumentach: ORZ (ocena ryzyka) i IBWR (instrukcja bezpiecznego wykonywania robót).
9. Czy można prowadzić prace przy otworze, który nie jest w pełni zabezpieczony?
Nie. Jeśli otwór nie jest w pełni zabezpieczony, prace w jego pobliżu są zabronione. Do momentu zabezpieczenia i oznakowania otworu, nie wolno przebywać w jego sąsiedztwie.
10. Co zrobić, jeśli zabezpieczenie otworu zostało tymczasowo zdemontowane?
- Należy natychmiast poinformować bezpośredniego przełożonego.
- Uzyskać zgodę na wykonanie prac szczególnie niebezpiecznych.
- Bezwzględnie stosować indywidualne środki ochrony przed upadkiem z wysokości.
- Nie wolno pozostawiać otworu bez dozoru.
11. Jak zabezpieczyć otwory dachowe (np. pod świetliki, klapy dymowe)?
Otwory dachowe w pokryciach z blachy trapezowej należy zabezpieczać siatkami ochronnymi typu S. Prace w pobliżu takich otworów wymagają również zabezpieczenia krawędzi dachu.
12. Jak zabezpieczyć studzienki kanalizacyjne?
- Należy je przykryć trwałymi pokrywami,
- W trakcie prac wygrodzić strefę niebezpieczną,
- Prace prowadzić zgodnie ze szczegółowymi przepisami dotyczącymi Robót w kanałach, studniach i studzienkach.
13. Czy można organizować stanowiska pracy przy niezabezpieczonym otworze?
Nie. Organizacja pracy bezpośrednio przy otworze bez zabezpieczenia jest kategorycznie zabroniona.
Zadbaj o bezpieczeństwo z KONKRET BHP Sp. z o.o.
Profesjonalne wsparcie BHP dla Twojej firmy
Szukasz rzetelnego partnera w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy? Postaw na KONKRET BHP Sp. z o.o. – firmę z wieloletnim doświadczeniem, która stawia na jakość, terminowość i realne wsparcie dla pracodawców i pracowników.
- Kompleksowa obsługa BHP i PPOŻ
- Szkolenia wstępne, okresowe i specjalistyczne
- Ocena ryzyka zawodowego
- Dokumentacja powypadkowa
- Doradztwo i kontrole wewnętrzne
- Obsługa firm każdej branży – od produkcji po usługi
Dlaczego my?
- Do każdego klienta podchodzimy indywidualnie.
- Gwarantujemy zgodność z przepisami i wymogami PIP i PIS.
- Działamy na terenie całego Śląska i nie tylko.
- Jesteśmy elastyczni – dopasujemy się do Twoich potrzeb i terminów.
- Z nami masz pewność, że Twoja firma działa bezpiecznie i zgodnie z prawem.
Kontakt z nami:
KONKRET BHP Sp. z o.o.
Bielsko-Biała, ul. Matowa 13a,
Katowice, ul. Radockiego 294,
Sosnowiec, ul. Hallera 8,
tel. 606 200 969
e-mail: konkretbhp@op.pl
Skontaktuj się z nami już dziś i postaw na bezpieczeństwo bez kompromisów!
źródło grafiki: https://pixabay.com