Definicja choroby zawodowej
Chorobą zawodową jest jednostka chorobowa ujęta w wykazie chorób zawodowych, jeżeli można jednoznacznie lub z wysokim prawdopodobieństwem stwierdzić, że została wywołana przez czynniki szkodliwe dla zdrowia występujące w środowisku pracy bądź sposób jej wykonywania (art. 235¹ Kodeksu pracy). Taka sytuacja określana jest mianem „narażenia zawodowego”.
Ocena narażenia zawodowego
Ocena narażenia obejmuje m.in.:
- czynniki chemiczne i fizyczne – ich rodzaj, stężenie/natężenie i czas ekspozycji;
- czynniki biologiczne – kontakt, okres utajenia, mechanizm działania, bez potrzeby określania stężenia;
- alergeny – potwierdzenie kontaktu w miejscu pracy, bez określania stężenia;
- czynniki rakotwórcze lub mutagenne – zgodne z wykazem z art. 222 § 3 KP;
- sposób wykonywania pracy – obciążenie fizyczne, czynnościowe.
Rozpoznanie choroby zawodowej
Rozpoznanie może nastąpić w czasie zatrudnienia lub po jego zakończeniu, o ile objawy wystąpiły w okresie przewidzianym w wykazie (art. 235² KP).
Obowiązki pracodawcy
Działania zapobiegawcze (art. 227 KP):
- utrzymywanie sprawnych urządzeń ograniczających czynniki szkodliwe,
- przeprowadzanie badań i pomiarów czynników szkodliwych na własny koszt,
- przechowywanie i udostępnianie wyników pomiarów pracownikom.
W przypadku podejrzenia choroby zawodowej (art. 235 KP):
Pracodawca ma obowiązek:
- niezwłocznie powiadomić:
- Państwową Inspekcję Sanitarną,
- właściwego okręgowego inspektora pracy;
- zbadać przyczyny i zakres zagrożenia;
- wyeliminować czynniki chorobotwórcze;
- zastosować środki zapobiegawcze;
- przenieść pracownika na inne, bezpieczne stanowisko pracy;
- wypłacić dodatek wyrównawczy (do 6 miesięcy, w razie obniżki wynagrodzenia);
- prowadzić rejestr zachorowań i podejrzeń.
Zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej
Może być dokonane przez:
- pracodawcę,
- lekarza orzecznika,
- pracownika lub byłego pracownika (przez lekarza profilaktyki).
Zgłoszenie odbywa się pisemnie na formularzu (zał. 1 do rozporządzenia dot. dokumentowania chorób zawodowych).
Rola lekarza
Lekarz (także dentysta), który podejrzewa chorobę zawodową, kieruje pacjenta na badania orzecznicze. Skierowanie zawiera dane identyfikacyjne, nazwę podejrzewanej choroby, podpis i pieczęć.
Dalsze postępowanie
Przeniesienie pracownika
W przypadku orzeczenia o chorobie zawodowej pracodawca ma obowiązek przenieść pracownika na inne stanowisko – bez narażenia na szkodliwe czynniki. Przeniesienie nie wymaga wypowiedzenia zmieniającego. Jeśli skutkuje obniżką wynagrodzenia, należy wypłacać dodatek wyrównawczy do 6 miesięcy.
W razie niewykonania przeniesienia w terminie – możliwe rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia.
Postępowanie orzecznicze
Postępowanie wszczyna Państwowy Inspektor Sanitarny po otrzymaniu zgłoszenia. W razie zasadności kieruje pracownika na badania orzecznicze. Jeżeli podejrzenie jest oczywiście bezzasadne – wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia.
Zakres informacji wymagany przez lekarza orzecznika:
- dokumentacja medyczna i zatrudnienia,
- pomiary czynników szkodliwych,
- informacje o środkach ochrony indywidualnej,
- próbki substancji (dla alergenów).
Tryb odwoławczy
Postępowanie ma charakter dwustopniowy. Od orzeczenia I stopnia można odwołać się w ciągu 14 dni do jednostki II stopnia, za pośrednictwem jednostki I stopnia. Decyzja II stopnia jest ostateczna.
Decyzja o stwierdzeniu choroby zawodowej
Decyzję wydaje Państwowy Inspektor Sanitarny na podstawie materiału dowodowego. Przysługuje od niej odwołanie w trybie administracyjnym:
- do wojewódzkiego inspektora sanitarnego (14 dni),
- a następnie do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (30 dni),
- i Naczelnego Sądu Administracyjnego – w trybie skargi kasacyjnej (30 dni od uzasadnienia orzeczenia).
Roszczenia z tytułu innych chorób
Zgodnie z uchwałą SN III PZP 85/86, pracownik może dochodzić odszkodowania z tytułu choroby związanej z pracą, nawet jeśli nie została uznana za chorobę zawodową – na podstawie art. 300 KP i przepisów KC (np. art. 415, 435).
Świadczenia z ZUS
Samo stwierdzenie choroby zawodowej nie skutkuje automatycznym przyznaniem świadczeń. Są one przyznawane po odrębnej procedurze przez ZUS – zgodnie z ustawą o wypadkach przy pracy i chorobach zawodowych.
FAQ
1. Czym jest choroba zawodowa?
Choroba zawodowa to schorzenie określone w wykazie chorób zawodowych, które powstało w wyniku działania czynników szkodliwych występujących w środowisku pracy lub związanych ze sposobem wykonywania pracy. Musi być potwierdzony związek przyczynowo-skutkowy między chorobą a warunkami pracy.
2. Kto stwierdza chorobę zawodową?
Chorobę zawodową stwierdza:
- Państwowy inspektor sanitarny, na podstawie orzeczenia lekarskiego,
- Lekarz orzecznik, który specjalizuje się w medycynie pracy i przeprowadza badanie pracownika.
3. Jakie są najczęściej występujące choroby zawodowe?
W Polsce najczęściej rozpoznawane choroby zawodowe to:
- pylica płuc,
- przewlekłe choroby układu oddechowego (np. POChP),
- choroby zakaźne (np. WZW typu B i C wśród personelu medycznego),
- zespół cieśni nadgarstka,
- przewlekłe choroby układu ruchu (np. kręgosłupa),
- głuchota zawodowa.
4. Czy tylko aktualny pracownik może zgłosić chorobę zawodową?
Nie. Były pracownik również może zgłosić podejrzenie choroby zawodowej, jeśli objawy pojawiły się w ciągu kilku lat od zakończenia pracy w szkodliwych warunkach.
5. Jak wygląda procedura rozpoznania choroby zawodowej?
- Zgłoszenie podejrzenia (np. przez lekarza medycyny pracy lub pracownika).
- Skierowanie na badanie do jednostki uprawnionej.
- Wydanie orzeczenia lekarskiego.
- Decyzja inspektora sanitarnego o stwierdzeniu lub odmowie stwierdzenia choroby zawodowej.
6. Kto zgłasza podejrzenie choroby zawodowej?
- lekarz (np. podczas badań okresowych),
- pracownik,
- pracodawca,
- inspektor PIP lub inspektor sanitarny.
7. Czy pracodawca może nie zgodzić się ze stwierdzeniem choroby zawodowej?
Tak, pracodawca może wnieść odwołanie od decyzji inspektora sanitarnego do organu wyższego stopnia (np. wojewódzkiego inspektora sanitarnego).
8. Jakie świadczenia przysługują pracownikowi z chorobą zawodową?
- Jednorazowe odszkodowanie z ZUS,
- Zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne, renta z tytułu niezdolności do pracy,
- Pokrycie kosztów leczenia,
- Możliwość przekwalifikowania zawodowego.
9. Czy choroba zawodowa może być podstawą do zmiany stanowiska pracy?
Tak. Pracodawca ma obowiązek:
- przenieść pracownika na inne stanowisko,
- zapewnić warunki pracy odpowiednie do jego stanu zdrowia,
- ewentualnie rozwiązać umowę za porozumieniem stron lub wypłacić odszkodowanie, jeśli nie ma takiej możliwości.
10. Czy istnieje lista chorób zawodowych?
Tak. Jest to Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych. Zawiera wykaz ok. 30 grup chorób uznawanych za zawodowe.
11. Czy można się odwołać od orzeczenia lekarskiego?
Tak, pracownik lub pracodawca mogą złożyć odwołanie w terminie 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia, do jednostki nadrzędnej lub wskazanej w decyzji.
12. Jak długo można dochodzić roszczeń z tytułu choroby zawodowej?
Roszczenia z tytułu choroby zawodowej nie przedawniają się w zakresie zgłoszenia jej do ZUS i sanepidu, natomiast odszkodowania od pracodawcy można dochodzić zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego – najczęściej do 3 lat od uzyskania informacji o chorobie.
Zadbaj o bezpieczeństwo z KONKRET BHP Sp. z o.o.
Profesjonalne wsparcie BHP dla Twojej firmy
Szukasz rzetelnego partnera w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy? Postaw na KONKRET BHP Sp. z o.o. – firmę z wieloletnim doświadczeniem, która stawia na jakość, terminowość i realne wsparcie dla pracodawców i pracowników.
- Kompleksowa obsługa BHP i PPOŻ
- Szkolenia wstępne, okresowe i specjalistyczne BHP
- Ocena ryzyka zawodowego
- Dokumentacja powypadkowa
- Doradztwo i kontrole wewnętrzne
- Obsługa firm każdej branży – od produkcji po usługi
Dlaczego my?
- Do każdego klienta podchodzimy indywidualnie.
- Gwarantujemy zgodność z przepisami i wymogami PIP i PIS.
- Działamy na terenie całego Śląska i nie tylko.
- Jesteśmy elastyczni – dopasujemy się do Twoich potrzeb i terminów.
- Z nami masz pewność, że Twoja firma działa bezpiecznie i zgodnie z prawem.
KONKRET BHP Sp. z o.o.
Bielsko-Biała, ul. Matowa 13a,
Katowice, Radockiego 294,
Sosnowiec, Hallera 8,
tel. 606 200 969
e-mail: konkretbhp@op.pl
Skontaktuj się z nami już dziś i postaw na bezpieczeństwo bez kompromisów!
źródło grafik: pixabay.com