Rynek pracy stawia przed kobietami wiele wyzwań, zwłaszcza gdy próbują pogodzić obowiązki zawodowe z życiem osobistym. Jeśli:
- planujesz założyć rodzinę,
- właśnie dowiedziałaś się, że jesteś w ciąży i masz wątpliwości co do swojej przyszłości zawodowej,
- obawiasz się reakcji pracodawcy na wiadomość o ciąży,
- nie jesteś pewna, jakie prawa Ci przysługują i jak przekazać informację o ciąży pracodawcy,
to w niniejszym materiale znajdziesz odpowiedzi na najważniejsze pytania oraz informacje dotyczące ochrony prawnej kobiet w ciąży.
Zgodnie z art. 2 Kodeksu pracy, pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych, pracownicy nakładczy czy prowadzący działalność gospodarczą — nie są objęci tą definicją.
I. Potwierdzenie ciąży i poinformowanie pracodawcy
1. Świadectwo lekarskie
Stan ciąży powinien być potwierdzony świadectwem lekarskim (art. 185 § 1 Kodeksu pracy), wystawianym zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Zdrowia (wzór Mz/L-1). Wyrok SN (I PKN 468/99) wskazuje, że zaświadczenie musi jednoznacznie stwierdzać ciążę, nie wystarczy informacja o wykonanym badaniu.
2. Czy pracodawca może żądać świadectwa?
Pracownica nie ma obowiązku informować pracodawcy o ciąży, ale jeśli chce korzystać z przysługujących jej praw, powinna okazać stosowne świadectwo lekarskie. Samo ustne poinformowanie jest niewystarczające – pracodawca ma prawo żądać zaświadczenia.
Wyjątkowo, jeśli ciąża jest widoczna, pracodawca ma obowiązek respektować prawa przysługujące pracownicy, nawet bez świadectwa (SN, I PSK 146/22).
3. Zwolnienia na badania
Pracownica ma prawo do zwolnienia z pracy na badania zlecone przez lekarza, jeśli nie mogą odbyć się poza godzinami pracy. Przysługuje jej za ten czas pełne wynagrodzenie, ustalane zgodnie z rozporządzeniem MPiPS.
II. Niezdolność do pracy w czasie ciąży
1. Zwolnienie lekarskie
Lekarz może wystawić zwolnienie lekarskie z kodem „B” od początku ciąży do dnia porodu. Od dnia porodu przysługuje urlop macierzyński.
2. Wynagrodzenie chorobowe
Pracownicy w ciąży przysługuje 100% wynagrodzenia za czas choroby (art. 92 § 1 pkt 2 KP). Podstawę stanowi średnie miesięczne wynagrodzenie z ostatnich 12 miesięcy.
III. Ochrona trwałości stosunku pracy
1. Kto podlega ochronie?
Ochroną objęte są kobiety zatrudnione na podstawie stosunku pracy. Kobiety pracujące na umowach cywilnoprawnych nie podlegają tej ochronie – mają zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego (art. 746 k.c.).
Przykład: Zleceniobiorczyni nie korzysta z ochrony wynikającej z Kodeksu pracy. Państwowa Inspekcja Pracy nie ma kompetencji w sprawach rozwiązania umów zlecenia.
2. Wyjątki od ochrony
Pracodawca może rozwiązać umowę z pracownicą w ciąży tylko gdy:
- zachodzą przesłanki do rozwiązania umowy bez wypowiedzenia z winy pracownicy i organizacja związkowa wyrazi zgodę,
- nastąpi upadłość lub likwidacja zakładu pracy (po uzgodnieniu terminu rozwiązania umowy z organizacją związkową).
3. Automatyczne przedłużenie umowy
Umowa na czas określony lub próbny przekraczający miesiąc, która miałaby wygasnąć po trzecim miesiącu ciąży, zostaje automatycznie przedłużona do dnia porodu (art. 177 § 3 KP), z wyjątkiem umów na zastępstwo.
Przykłady:
- Umowa na zastępstwo nie ulega przedłużeniu.
- Pracownica może rozwiązać umowę z własnej inicjatywy.
- Jeśli kobieta nie wiedziała, że jest w ciąży w momencie złożenia wypowiedzenia – może skutecznie je wycofać (działanie pod wpływem błędu).
- Pracodawca nie może rozwiązać umowy w okresie ciąży – nawet jeśli ciąża została stwierdzona po złożeniu wypowiedzenia (SN, IPRN 23/95).
IV. Prawa pracownicy w ciąży
Pracodawcy nie wolno:
- zatrudniać kobiet w ciąży przy pracach niebezpiecznych, szkodliwych lub uciążliwych (Dz.U. 2017 poz. 796),
- zatrudniać w nadgodzinach, porze nocnej, systemie przerywanym – bez zgody pracownicy,
- delegować poza stałe miejsce pracy – bez jej zgody.
Maksymalny dobowy czas pracy: 8 godzin.
Jeśli kobieta w ciąży wykonuje prace zabronione, pracodawca musi:
- przenieść ją do innej pracy,
- lub – jeśli to niemożliwe – zwolnić z obowiązku świadczenia pracy z zachowaniem wynagrodzenia.
Jeśli przeniesienie wiąże się z niższym wynagrodzeniem – przysługuje dodatek wyrównawczy. Po ustaniu przyczyn – należy przywrócić pracownicę na poprzednie stanowisko.
V. Podstawy prawne
- Kodeks pracy – Dz.U. 2025 poz. 277
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia – Dz.U. 2023 poz. 607
- Rozporządzenie MPiPS z 29.05.1996 r. – Dz.U. 2017 poz. 927
- Ustawa o świadczeniach pieniężnych – Dz.U. 2025 poz. 501
- Kodeks cywilny – Dz.U. 2024 poz. 1061 ze zm.
- Rozporządzenie RM z 3.04.2017 r. – Dz.U. 2017 poz. 796
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Ochrona pracy i zdrowia kobiet w ciąży
1. Czy muszę poinformować pracodawcę, że jestem w ciąży?
Nie, nie masz takiego obowiązku. Jednak aby skorzystać z uprawnień wynikających z Kodeksu pracy (np. zwolnień na badania, zakazu pracy w nocy), musisz przedstawić pracodawcy zaświadczenie lekarskie potwierdzające ciążę.
2. Czy pracodawca może żądać ode mnie zaświadczenia o ciąży?
Tak. Jeżeli chcesz korzystać z przysługujących Ci uprawnień, pracodawca ma prawo wymagać przedstawienia zaświadczenia lekarskiego.
3. Czy mogę iść na badania lekarskie w czasie pracy?
Tak. Jeżeli badania nie mogą być wykonane poza godzinami pracy, przysługuje Ci zwolnienie z pracy z zachowaniem pełnego wynagrodzenia.
4. Czy mogę przebywać na zwolnieniu lekarskim przez całą ciążę?
Tak. Nie ma prawnych przeszkód, aby przebywać na zwolnieniu lekarskim od początku ciąży aż do porodu, jeśli lekarz uzna to za uzasadnione.
5. Czy na zwolnieniu chorobowym w ciąży otrzymuję 100% wynagrodzenia?
Tak. Zgodnie z Kodeksem pracy i ustawą o świadczeniach pieniężnych, przysługuje Ci 100% wynagrodzenia chorobowego w czasie ciąży.
6. Czy pracodawca może mnie zwolnić, jeśli jestem w ciąży?
Nie, co do zasady nie może. Ochrona trwałości stosunku pracy obowiązuje przez cały okres ciąży. Wyjątki to m.in. ogłoszenie upadłości pracodawcy lub rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownicy – za zgodą związku zawodowego.
7. Czy moja umowa na czas określony zostanie przedłużona do dnia porodu?
Tak, jeśli umowa miałaby się zakończyć po upływie trzeciego miesiąca ciąży. Wyjątek: umowa zawarta w celu zastępstwa – wówczas nie ulega przedłużeniu.
8. Czy mogę sama wypowiedzieć umowę o pracę będąc w ciąży?
Tak. Możesz złożyć wypowiedzenie z własnej inicjatywy lub rozwiązać umowę za porozumieniem stron. Ochrona dotyczy działań pracodawcy, a nie decyzji pracownicy.
9. Co jeśli złożyłam wypowiedzenie, a później dowiedziałam się, że byłam już w ciąży?
Możesz cofnąć wypowiedzenie, powołując się na błąd – nieświadomość ciąży. Pracodawca powinien zgodzić się na wycofanie wypowiedzenia, szczególnie jeśli okażesz zaświadczenie lekarskie.
10. Czy ochrona obejmuje także ciąże, które rozpoczęły się w okresie wypowiedzenia?
Tak. Jeśli w trakcie okresu wypowiedzenia kobieta zajdzie w ciążę, również jest objęta ochroną i pracodawca nie może rozwiązać z nią umowy.
11. Czy mogę odmówić pracy w nocy, delegacji lub nadgodzin w ciąży?
Tak. Pracodawca nie ma prawa zmusić kobiety w ciąży do pracy w nocy, nadgodzinach ani do delegacji – bez jej wyraźnej zgody.
12. Czy pracodawca musi przenieść mnie do innej pracy, jeśli obecna jest szkodliwa dla zdrowia?
Tak. Jeśli nie może Ci zapewnić bezpiecznej pracy, powinien zwolnić Cię z obowiązku jej świadczenia z zachowaniem pełnego wynagrodzenia.
13. Czy mogę pracować więcej niż 8 godzin dziennie w ciąży?
Nie. Maksymalny dobowy wymiar czasu pracy kobiety w ciąży wynosi 8 godzin.
14. Czy ochrona obejmuje kobiety na umowach zlecenia?
Nie. Ochrona stosunku pracy dotyczy wyłącznie umów o pracę. Umowy cywilnoprawne (zlecenia, o dzieło) nie są objęte przepisami Kodeksu pracy.
Konkret BHP Sp. z o.o. szkoli w zakresie ochrony p.poż. oraz prowadzi wszelkie inne usługi z zakresu bhp na terenie firm i zakładów pracy w województwie śląskim i małopolskim. Kompleksowa obsługa firm BHP – Katowice, Sosnowiec, Bytom, Tychy, Ruda Śląska, Dąbrowa Górnicza, Bielsko Biała – przy stałej współpracy korzystne zniżki. Zadzwoń do nas – tel. 606 200 969, tel. 661 586 932.
źródło grafik: pixabay.com/pl